Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Bebeklerde Tuvalet eğitimine başlamak için mesane kontrol yeteneğinin, bedensel gelişim ve zihinsel gelişim açısından yeterli seviyeye ulaşmış olması gerekir. Mesane kontrolü çocuklarda genellikle 18. ay ile 24. ay arasında gelişir. Bireysel farklılıklar göz önüne alınmalı çocuğun tam anlamıyla hazır olmadığı bir dönemde tuvalet eğitiminde ısrarcı olunmamalıdır.

Mesane Kontrolünün Gelişen Bir Çocuk

Gün içinde 2-3 saat boyunca kuru kalabilir.
Tuvaletini mesanede biriktirerek yapmaya başlar. Mesanede kontrolü gelişmeden önce ise sık sık ve az az tuvaletlerini yaptıklarını gözlemleriz.
Tuvalete gitme ihtiyacını jest ve mimikleri ile belli eder.

Eğer bunları gözlemliyorsak çocuğun mesane kontrolünün geliştiğini düşünebiliriz.

Bedensel ve Zihinsel Hazırlık

Fizyolojik olarak hazır olan bir çocuğun aynı zamanda bedensel ve zihinsel gelişim açısından da hazır olması önemlidir. Düzgün ve dengeli yürüyebilmeli, temel özbakım becerilerini yerine getirebilmeli, düzgünce oturup kalkabilmelidir.

Vücut kısımlarını gösterebilme, basit isteklerinizi yerine getirebilme ve yetişkini taklit edebilme becerisine sahip olması da önemlidir. Çocuğun hazır olmadığı bir dönemde tuvalet eğitimine başlandığında bu süreç uzun ve zorlu olacaktır. Öte yandan gecikmiş bir tuvalet eğitimi ile ileri yaşlarda altını ıslatan ve tuvalet problemi olan çocukların ortaya çıkmasına zemin hazırlanır.

Çocuğun yukarıdaki özelliklerden hiçbirine sahip olmadığı halde yetişkini tuvalet kullanımında taklit etmesi tuvalet eğitimine hazır olduğunun göstermesi olmayabilir. Örneğin; tuvaletini yapacakmış gibi kıyafetleri ile tuvalete oturmaya, altını peçete ile silmeye ya da sifonu çekmeye çalışabilir. Bu noktada dikkatli olunmalı diğer açılardan çocuğun hazır olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Uygulaması

Ön Hazırlık: Çocuğumuzun tuvalet eğitimine hazır olduğuna emin olduktan sonra oyunlar yoluyla çocuğumuzu zihinsel ve fiziksel açıdan desteklemek uygun olacaktır. Bir bebek yardımıyla yemek yeme, tuvalete gitme, uyuma gibi günlük etkinlikleri içeren oyun kurulabilir. Böylece çocuğa yemek yeme ve tuvalete gitme arasında bir bağlantı olduğu anlatılabilir. Ayrıca küçük figürler yardımıyla olayı fark etmesi ve her yönüyle anlaması sağlanabilir.

Çocuğa tuvaletteki hareketlerin gösterilmesi de eğitim açısından uygun olacaktır. Külotunu çıkarabilme, tuvalete oturma, temizlik, külotunu giyebilme, tuvalet temizliği ve el temizliği sıra ile gösterilebilir.

Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi: Tuvalet çocuğun boyutlarına göre düzenlenmelidir. Lazımlık ya da adaptör seçimi çocuğun tepkisine göre tercih edilebilir. Adaptör kullanılıyorsa mutlaka çocuğun ayaklarının yere basacağı bir basamak kullanılmalı, çocuğun kendini güvende hissetmesi sağlanmalıdır. Piyasa da basamak ve adaptörün birlikte olduğu ürünler vardır. Bu ürünlerin bir kısmı aynı zamanda katlanarak lazımlık şeklinde de kullanılabilmektedir. Sizin için uygun olan herhangi bir tanesi kullanılabilir.

İlk günlerde çocuk her 45- dakikada bir tuvalete götürülerek kontrol edilmelidir. Daha sık aralıkların çocukların sıkılmasına neden olabilir. Daha uzun aralıklar ise idrar kaçırmaya neden olarak çocuğu mutsuz edebilir. Uyku saatlerinden önce mutlaka tuvalete götürülmelidir. İlk zamanlarda da geceleyin 1-2 kez tuvalete kaldırılmalıdır.

Tuvalet eğitiminde anne baba ile ilgili genel öneriler nelerdir?

Çocuğunuzla tuvalet eğitimine başlarken kendi programınızı oluşturmanız ve size yaşantınıza uygun bir sistem geliştirmeniz önemlidir. Çünkü her aile ve çocuk farklıdır. Bu bireysel farklılıklar göz önüne alınmadığında tuvalet eğitimi oldukça yorucu bir sürece dönüşebilir.

Tuvalet eğitimi sürecinde dikkat edeceğimiz en önemli noktalar nelerdir?

Olumlu olun. Çocuğunuzun olumlu davranışlarını ödüllendirmeniz, cezalara oranla daha öğreticidir. Yavaş yavaş ilerleme gösterseler bile başarıya odaklanıp bunları küçük adımlarla ilerlemek olarak kabul etmek önemlidir. Bu şekilde ona daha fazla destek olabilirsiniz. Küçük ödüller, sevginizi ifade eden kelime ve davranışlarla onu destekleyin. İhtiyaç duyduğunda yardım isteyebileceğini vurgulayın.
Tutarlı olun. Çocuğunuzun bireysel farklılıklarını göz önüne alarak makul beklentiler oluşturun. Mümkün olduğu kadar aynı ortam ve ritüllerle (el yıkama, popo silme vb.) süreci sabit tutmaya çalışın. Başarılı olamadığı konularda yardımcı olacağınızı belirtin ve yardım ederek bunu ona gösterin. Onunla ilgilenen herkesin bu konuda tutarlı olduğundan emin olun.
İyi bir gözlemci olun. Çocuğunuzun konuyu nasıl algıladığını, yaşadığı sıkıntıların geçici olup olmadığını, yardıma ihtiyacı olup olmadığını iyi gözlemleyin. Gereğinden fazla yardım ederek kendisini beceriksiz hissetmesine ya da ihtiyaç duyduğunda yanında olamayacağınız konusunda kaygıya kapılmasını engelleyin.
Tuvalet ve tuvalet eğitimi ile ilgili konulardan hoşlanmasını sağlayın. Tuvalet eğitimi bir gereklilik olduğu kadar eğlenceli bir zaman dilimi de olabilir. Korku ve kaygılarla başlandığında çocuk direnç geliştirebilir. Çocuğunuz tuvaleti kullanmayı eninde sonunda öğreneceğini ve gergin yaklaşımların bu süreci sadece uzatacağını unutmayın. Tuvalete gitme zamanlarını gülümseyen bir ifade, sempatik ve espritüel bir yaklaşımla karşılamaya çalışın.

Duyduğunuz ve okuduğunuz her öneri ve yaklaşımın size ve çocuğunuza uygun olmayabileceğini unutmayın.

Ödüllendirmeyi nasıl yapmalıyız?

Çocuklar bu dönemde sifon çekmek ve el yıkamaktan keyif alırlar. Bu durumu tuvalet eğitimi için ödül olarak kullanabiliriz. "Aferin" gibi sözel ödüllendirmelerde davranışı olumlu yöne destekleyecektir. Sevdiği bir kişiye de başarıyı aktarmak memnuniyetimizin belirgin bir ifadesi olacaktır. Alkış gibi ödüllendirmeler de etkin olarak kullanılabilir.

Altına kaçırdığında ne yapmalıyız?

Verdiğimiz tepkiler tuvalet eğitimindeki süreçte çok önemlidir. Aşırı sert tepkiler çocuğu korkutarak ya da stres altına sokarak kaçırmaları artırabilir. Ayrıca çok ılımlı tavırlarda çocuğun sorumluluktan kaçmasına neden olurken çocuğu altına kaçırmaya teşvik edebilir. Genelde "bu seferlik böyle oldu ama bir daha ki sefere tuvalete yapacağız" şeklinde yönlendirmeler daha doğru olacaktır.

Altına kaçırma davranışı ne zamana kadar sürer?

Gündüz kontrolü 2 yaş dolaylarında kazanılır? Geceleri ise 2–3 yaşlarına kadar görülebilir. 4 yaşından sonra çocuk hala çişini kontrol edemiyorsa bir sorun olduğu düşünülecek.