Çocuklarda Diş Sağlığı

Doğumdan tüm dişlerin değişimini tamamladığı 13-14 yaşlarına kadar çocukların tüm ağız diş sorunları ile ilgilenen diş hekimliği dalıdır. Çocuk diş hekimliğinin birinci amacı ortaya çıkmış problemleri tedavi etmekten çok bu sorunların oluşmasını engelleyecek önlemleri almaktır. Bu amaçla uygulanan prosedürlere “Koruyucu Diş Hekimliği denir”.

İlk diş hekimi ziyareti ne zaman olmalıdır?

Çocuk birinci ve ikinci yaşları arasında diş hekimi ile tanışmalıdır. Bir sorunları olmadan önce çocukların , ebeveynleri tarafından diş hekimi muayenehanelerine götürülerek diş hekimine alışmaları sağlanmalıdır. Böylece çocuğun ilk izlenimi , diş hekimine gittiğinde canının yanmadığı olacaktır. Asla diş hekimi bir korkutma unsuru olarak kullanılmamalı, ayrıca anne – babanın bu konudaki kendi korku ve kaygıları çocuğa yansıtılmamalıdır.

Diş Sürmesi

Süt dişleri ilk 6 ayda sürmeye başlarlar ve 2,5-3 yaşlarında tamamlanırlar. 6 aylık gecikmeler normaldir. Süt dişleri toplam 20 tanedir. Süt dişlerinin aralarının açık olması normaldir . Bunun nedeni yerlerine gelecek daimi dişlere yer sağlamaktır. Daimi dişler ise ilk ollarak 6 yaşında birinci büyük azı ile sürmeye başlarlar ve 12 yaşında tamamlanırlar. Çocuk 6 yaşındayken ağız bakımı yeterince bilinçli yapılmadığından bu dişler çok fazla çürüme riski taşımaktadır. Halbuli bu dişler bütün bir hayat boyu ağızda kalacaktır. Bu nedenle ağız bakımının en iyi şekilde öğretilerek daimi dişlerin çürümesinin önlenmesi gerekmektedir.

Diş sürmesi esnasında, hafif huzursuzluk, salya, çenede kızarıklık, hafif ateş, çok nadiren hafif ishal, iştahsızlık görülebilir. Yüksek ateş ve ciddi ishaller diş çıkımına bağlanmamalıdır. Bu dönemde soğuk diş kaşıyıcılarının ve lokal anestezik jellerin kullanılması çocuğu rahatlatacaktır ,ancak bu jellerin etkisi kısa sürelidir ve çocuğun ağızının uyuşmasına ve soluk borusuna yabancı cisim kaçmasına neden olabildiğinden dikkatli kullanılmalıdır veya bir ağrı kesici (parasetamol veya ibuprofen)şurup kullanılması tercih edilmelidir.

Çocuklarda Süt dişlerinin önemi nedir?

Süt dişleri gelişimin en aktif olduğu dönemde ağızda bulunmaktadırlar. Bu nedenle çiğneme, beslenme ve buna bağlı olarak büyüme ve gelişim için gereklidirler. Ek olarak bu dönem çocukların doğru bir şekilde konuşmayı öğrenebilmesi ve çene yüz gelişimi de süt dişlerinin sağlıklı olmasına bağlıdır. Süt dişleri kapladıkları alanı kendilerinin yerine gelecek olan kalıcı diş için korumakta ve kalıcı diş sürerken ona rehberlik yapmaktadırlar. Süt dişi erken çekildiği zaman bu doğal yer tutuculuk fonksiyonu da ortadan kalkmaktadır.

Dişler ne zaman fırçalanmaya başlanılmalıdır?

Ağızda ilk dişin görülmeye başlamasıyla ( yaklaşık olarak 6 aylıkken) çocuklar çürük riski altına girmektedir. Bu nedenle ebeveynler çocuklarının dişlerini temizlemeye bu dönemde başlamalıdırlar. Anne bebeğin dişlerini temiz bir gazlı bezle temizleyebilir. Ayrıca bu dönemde bebek dişlerinin temizlenmesi için hazır satılan parmağa geçirilen bebek fırçaları da piyasada bulunmaktadır. Bu dönemde flor içeren macun kullanımı bebeğin yutma riskine karşın önerilmemektedir. Yine piyasada bebekler için uygun, flor içermeyen, köpürmeyen ve tamamen sindirilebilen macunlar bulunmaktadır. 3 yaşında flor içeren, çocuk macunu kullanılmaya başlanabilir. 12 yaşına kadar sadece çocuk macunu kullanılmasına özen gösterilmesi önemlidir Unutulmaması gereken önemli bir konu da; bebekler asla biberon ile uyutulmaması gerekliliğidir. Biberona veya emziğe , bal , pekmez , şeker gibi tatlandırıcılar ilave e dilmemelidir . Emzik kullanımına bir yaş civarında son verilmelidir. Aksi takdirde “ biberon çürüğü” adı verilen, çok küçük yaşlarda başlayan ve hızlı ilerleyen durum karşımıza çıkar.

Çocuğum dişlerini kendi fırçalıyor, bu yeterli mi?

9 yaşına kadar çocuğun motor fonksiyonları tam olarak gelişmediğinden fırçalamayı çocuk tek başına etkin olarak yapamaz. Ancak elbeteki çocuğun fırçalamayı alışkanlık edinebilmesi için ilk önce kendi fırçalamalı ancak daha sonra kesinlikle ebeveynler asıl etkin fırçalamayı yapmalıdırlar.

Çocuğumun dişlerini günde kaç kez fırçalamalıyım?

İdeal olan özellikle bebeklerde sık aralıklarla beslenme olduğundan fırçalamanın her beslenmeden sonra tekrarlanmasıdır. Çocuğun yaşı büyüdükçe ve öğün sayısı azaldıkça fırçalama sabah ve akşam olmak üzere günde iki kez yapılabilir. Özellikle gece yatmadan önce dişlerin fırçalanmasına özen gösterilmelidir.

Çocuğumun beslenmesinde nelere dikkat etmeliyim?

Beslenme çürük oluşumunda birincil derecede öneme sahip bir etkendir. İlk olarak her tür besinin anne sütü de dahil eğer dişler fırçalanmazsa çürük yaptığı unutulmamalıdır. Ancak özellikle bebeklerin gece beslenmesi, biberona şeker, bal, pekmez gibi tatlandırıcıların katılması aynı şekilde emziğin tatlandırılması bebeğinizin dişlerinde çürük oluşma şansını ve bu çürüklerin hızını arttıracak bir durumdur. Kesinlikle bu uygulamalardan kaçınılması gerekmekte ve mümkün olduğunca beslenme sonrası dişler temizlenmelidir.

Okul öncesi ve okul çağındaki çocuklarda beslenmede dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

Şekerli, yapışkan çikolata benzeri veya asitli yiyecek ve içeceklerin olabildiğince kısıtlanması gerekmektedir.Ancak elbette tamamen bu yiyecekler kısıtlanamayacağından ana öğünlerin hemen ardından verilmesi ve daha sonra dişlerin fırçalanması önemlidir.

Ara öğünlerde de daha çok yumurta, et, peynir, süt, taze sebze ve meyve gibi besinlerin tüketilmesi uygundur. Her ara beslenme sonrası dişlerin fırçalanması ideal olandır. Bu konuda çocuğunuz gittiği kreşle konuşarak fırçalamaya özen göstermelerini isteyebilirsiniz. Ancak eğer fırçalama olanağı yoksa hiç olmazsa çocuğunuzun ağzını çalkalamasını ve şekersiz sakız çiğnemesini öğütleyebilirsiniz.

Flor nedir? Sütdişlerinde kullanımı gerekli midir?

Florid sudan veya meşrubat ,çay gibi bazı gıda lar dan alabildiğimiz doğal bir mineraldir. Çok eskiden beri sularındaki florid oranı fazla olan bölgelerde yaşayanların daha az diş çürüğüyle karşılaştığı farkedilmiş ve nedeni araştırıldığında floridin dişin minesini çürüğe dirençli hale getirdiği saptanmıştır. Flor kullanımı güvenilirdir ve yan etki aşırı kullanma ve yüksek konsantrasyonda alımla olabilir. Ülkemizde diş çürüğü oranı hala gelişmiş ülkelerin çok üzerindedir. Bu oranı azaltmanın en etkin yolu ise flour uygulanmasıdır. Fluor yapısına girdiği mineyi çürüğe son derece duyarlı hale getirmektedir. A.B.D.’ de içme sularına fluor katılmasından sonra çürük seviyesi çok ciddi oranda azaltılmıştır. Türkiye’de bu uygulama yapılmadığına göre çocuklarımıza floru başka yollardan vermemiz gereklidir.

Flor çeşitli şekillerde uygulanabilmektedir. En iyisi içme sularında flor bulunmasıdır. Ülkemizde içme suları florlu olmadığından, bu maddenin hekim tavsiyesine göre 6 aylıktan itibaren tablet veya damla şeklinde verilmesi bir seçenektir , ayrıca büyük çocuklarda altı aylık kontrollerde yüzeysel olarak uygulanması mümkündür . Birkaç dakika süren bu işlem sonrasında çocuğunuzun dişlerinin yüzeyinde depolanan florid, dişleri çok daha sağlıklı ve güçlü yapacaktır.

Fissür örtücü (sealant) nedir?

Dişlerin çiğneyici yüzeyleri girintili çıkıntılıdır. Bu çukurcuk ve tepecikler pit ve fissürler olarak adlandırılır. Bu bölgeler oldukça dardır ve gıdaların sıkışıp temizlenememesi nedeniyle genellikle çürüklerin başladığı yerlerdir. Bu bölgelerdeki gıda ve mikroorganizma birikimini ve buna bağlı olarak çürüğü önlemek amacıyla özel akıcı bir dolgu malzemesi kullanılır. Buna fissür örtücü denir. En çok altı yaş ve on iki yaş dişlerine uygulanması yararlıdır. Bunlar hem çok arkada olduklarından zor temizlenirler, hem de üzerlerindeki derin oluklar nedeniyle kolay çürüyen bir yapıdadırlar.

Ayrıca gerekli görülürse küçük azılara da uygulanabilir. Çok basit, ucuz, acısız ve etkin bir koruyucu prosedürdür.

Yer tutucu nedir?

Bazı süt dişleri 12 yaşına kadar ağızda durmalıdırlar. Ancak bu yaşta kalıcı dişler hazır olur ve süt dişleri değişir. Süt dişi, çeşitli sebeplerle (çürük veya kaza) tedavi edilemeyecek kadar kötü etkilenmişse çekimi gerekebilir. Böyle durumlarda alttan gelen kalıcı diş hazır olup sürene kadar, yandaki dişler eğilerek, dönerek kaybedilmiş süt dişinin kalıcı diş için koruması gereken yeri kapatabilirler. Hatta boşluğun karşı çenesinde bulunan diş uzamaya başlar.

Eğer erken süt dişi çekiminden sonra gelişim kendi haline bırakılırsa meydana gelen bu haraketler gelecek sürekli dişe yer kalmamasına sebep olacaktır. Böylece kalıcı diş ya hiç süremeyecek ya da normal yerinin dışında gelişecektir. Çiğneme zorlaşacaktır ve daha ciddi ortodontik problemler uluşacaktır.

Yer tutucu çocuğun ağzına göre özel olarak hazırlanır ve kalıcı diş gelene kadar bu yeri muhafaza eder. Sabit ya da girip çıkmalı olarak hazırlanırlar(kaybedilen dişin yerine göre). Çok basit fakat çocuğun gelecekteki ağız diş sağlığının temeli açısından çok önemli bir apareydir.